In Nederland zijn miljoenen mensen opgegroeid met de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Toch zijn we te dik en eten we collectief te weinig groente en fruit. Onze vezelinname is te laag en ook aan vitamine D hebben veel mensen een tekort. Is de Schijf van Vijf failliet?
Oktober 2008 –gezondNU schrijft dat de Schijf van Vijf ook wel de ‘Schijf van tekort’ genoemd kan worden. Vooral de aanvoer van de vitaminen A en D, foliumzuur, ijzer, selenium en zink schiet tekort als je eet volgens de Schijf.
April 2011 – De orthomoleculair diëtisten Louise Witteman en Mirjam Bakker-van Dam presenteren nieuwe richtlijnen voor gezonde voeding. Geen schijf, maar een piramide die in een oogopslag laat zien wát je nodig hebt en ook hoevéél.
September 2011 – Het Voedingscentrum staat achter haar eigen Schijf van Vijf en noemt het “een krachtig voorlichtingsinstrument”. “Het geeft de consument een helder houvast om een gezonde keuze te maken uit het enorme aanbod voedingsmiddelen”.
De Schijf van Vijf wordt door het Voedingscentrum een “krachtig en helder” instrument genoemd om gevarieerd te eten. Maar waarom doen we dat dan niet? De hoeveelheid groente en fruit die we eten is exemplarisch; de gemiddelde Nederlander eet per dag maar 138 gram groenten, terwijl 200 gram wordt aanbevolen. Van de jongvolwassenen eet slechts 2 procent de aanbevolen hoeveelheid groente en fruit.
Het hulpmiddel is wellicht helder, maar verre van effectief. Hoe kan dat? Misschien omdat het je al snel duizelt als je de Schijf probeert te begrijpen. Want behalve met de vijf vakken van de Schijf moeten we bij onze voedselkeuze ook rekening houden met de keuzetabel. Daarin zijn producten weer ingedeeld in de categorieën: ‘bij voorkeur’, ‘middenweg’ en ‘bij uitzondering’.
Voordat je het goed en wel begrepen hebt, heb je schreeuwende honger.
Goed gewicht, goede gezondheid
Eens kijken hoe de piramide van de diëtisten van Witteman en Bakker-Van Dam dat aanpakt. In eerste opzicht lijkt de voedingspiramide beslist gebruiksvriendelijker. De voedingspiramide bevat twaalf lagen, met twaalf verschillende voedingsgroepen. Hoe hoger in de piramide, hoe minder je uit een voedingsgroep zou moeten eten. Dus onderin staat groente en fruit (heel veel!). In het puntje van de piramide staan zoetmiddelen (heel weinig!).
De piramide is ook uitgebreider. In de Schijf van Vijf is één deel gereserveerd voor brood, aardappel en bonen. In de piramide zijn deze groepen uitgesplitst; er is een aparte balk voor peulvruchten, granen, en knollen. Dit toont dat deze voedingsmiddelen andere, waardevolle voedingsstoffen leveren. Ze horen beide thuis in de dagelijkse gezonde voeding. De avondmaaltijd inruilen voor een derde keer brood, is dus niet gezond.In de piramide staan tot slot de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden van fruit (400 gram), en vet (25 gram). Iets wat in de Schijf ontbreekt.
“Wie eet volgens de voedingspiramide krijgt zo alle voedingsstoffen binnen die nodig zijn voor behoud van een goed gewicht en een goede gezondheid, stellen de makers.”
Rijk aan bouwstoffen
Zijn de uitgangspunten van deze piramide anders? Niet echt, ook de orthomoleculair diëtisten baseren zich voor een groot deel op het voorwerk van de Gezondheidsraad. Maar ze maken wel andere keuzes dan het Voedingscentrum. Zo kijken ze anders naar light-producten, halvarine’s en producten met het ‘ik kies bewust’-logo. Hun voorkeur gaat uit naar pure, onbewerkte producten zoals roomboter, noten, groente en fruit.
“De adviezen voor gezonde voeding van het Voedingscentrum leveren geen volwaardige voeding. Ook wordt niet altijd de gezondste keus geadviseerd”, stelt Witteman. “De voedingspiramide is ontwikkeld om wél te voorzien in de benodigde voedingsstoffen en sluit aan bij de visie van de orthomoleculair diëtist met betrekking tot gezonde voeding.”
Rijk aan bouwstoffen
De voedingspiramide zorgt er niet alleen voor dat het duidelijk is te zien hoevéél je moet eten van bepaalde producten. Ook staat de piramide voor voeding die rij is aan bioactieve en andere gezondheidsbevorderende voedingstoffen. “Er is uitgegaan van het gebruik van een pure, natuurlijke, onbewerkte en bij voorkeur biologische voeding. Die is rijk aan bouwstoffen en arm aan onnodige toevoegingen zoals E-nummers.”
Voor de zekerheid adviseren ze ook nog een dagelijkse multi. “We weten allemaal dat je wel eens een dag hebt waarop je niet zo goed eet als je wel zou willen. Een multi kan gezonde voeding nooit vervangen, maar er wel voor zorgen dat je elke dag ruim voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt.”
Patricia Schutte van het Voedingscentrum houdt vast aan de Schijf van Vijf. “Het is een startpunt voor de voorlichting. Mensen hebben daarmee een richtlijn voor wat gezond is. Kennis en gedrag zijn echter twee verschillende dingen. Om mensen tot ander gedrag aan te zetten, hebben we ‘Het Nieuwe Eten’ ontwikkeld. Doel daarvan is in kleine stapjes gezonder te gaan eten. De keuzetabel kan daarbij helpen. Een voedingspiramide lijkt misschien niet zo ingewikkeld, maar ook daarbij is uitleg nodig.”
Ontstaan
De Schijf van Vijf werd in 1953 geïntroduceerd door het Voorlichtingsbureau voor de voeding (een overheidsorgaan dat in 2000 opging in het Voedingscentrum). Hoewel het decennialang een begrip was, raakte het steeds meer in onbruik geraakt. Het werd vervangen door de maaltijdschijf (1981) en later door de voedingswijzer (1991). In 2004 is de Schijf van Vijf weer terug van weggeweest. De nieuwe schijf van vijf geeft behalve vijf groepen voedingsmiddelen, ook aanbevelingen. Namelijk: Eet niet te veel, Gebruik minder verzadigd vet, Eet minder vlees en drink voldoende water en Ga veilig met voedsel om
Is de Schijf failliet?
Nietes
- De Schijf van Vijf is een richtlijn voor wat gezond is: “Het geeft een helder houvast om een gezonde keuze te maken uit het enorme aanbod voedingsmiddelen.” (het Voedingscentrum).
- De schijf laat zien dat je gevarieerd moet eten
- Hij is bekend bij het grote publiek
Welles
- ‘De Schijf gaat uit wat voor de consument haalbaar is. Niet het realiseren van een voeding die geheel voldoet aan de normen’, zegt het Voedingscentrum op de site. Oftewel; wie eet volgens de Schijf, krijgt niet de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden binnen voor bijvoorbeeld vitaminen, mineralen, eiwitten en vezels.
- “De adviezen voor gezonde voeding van het Voedingscentrum leveren geen volwaardige voeding. Ook wordt niet altijd de gezondste keus geadviseerd.” (Louise Witteman).
- In een piramide zie je niet alleen wát je moet eten, ook hoeveel.
- De Schijf geeft niet aan hoevéél je moet eten – het is dus geen middel om je gewicht te beheersen
Meer weten:
- www.voedingscentrum.nl
- www.hetnieuweeten.nl
- www.voedingspiramide.nl
- www.netwerkorthodietist.nl.
- Voedingspiramide, Louise Witteman en Mirjam Bakker-van Dam, ISBN 978 90 90245920; € 19,95
- gezonde, biologische én duurzame piramide: puurgezond.nu