In Nederland zijn miljoenen mensen opgegroeid met de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Toch eten we collectief te weinig groente en fruit. Overgewicht is bijna epidemisch. Onze vezelinname is te laag en ook aan vitamine D hebben veel mensen een tekort. Is de Schijf van Vijf failliet?
Oktober 2008 – gezondNU schrijft dat de Schijf van Vijf ook wel de ‘Schijf van tekort’ genoemd kan worden. Vooral de aanvoer van de vitaminen A en D, foliumzuur, ijzer, selenium en zink schiet tekort als je eet volgens de Schijf.
April 2011 – De orthomoleculair diëtisten Louise Witteman en Mirjam Bakker-van Dam presenteren nieuwe richtlijnen voor gezonde voeding. Geen schijf, maar piramide die in een oogopslag laat zien wát je nodig hebt en ook hoevéél.
September 2011 – Het Voedingscentrum staat achter haar eigen Schijf. “De Schijf van Vijf is een krachtig voorlichtingsinstrument”, staat op de website. “Het geeft de consument een helder houvast om een gezonde keuze te maken uit het enorme aanbod voedingsmiddelen”.
Volgens het Voedingscentrum is de Schijf van Vijf een “handig hulpmiddel om gevarieerd te eten”. Maar waarom doen we dat dan niet? De hoeveelheid groente en fruit die we eten is misschien exemplarisch; De gemiddelde Nederlander eet per dag maar 138 gram groenten, terwijl 200 gram wordt aanbevolen. Van de jongvolwassenen eet slechts 2 procent de aanbevolen hoeveelheid groente en fruit.
Het hulpmiddel is wellicht “handig”, maar verre van effectief. Hoe kan dat? Misschien omdat het al snel begint te duizelen als je de Schijf probeert te begrijpen. Want behalve met de vijf vakken van de Schijf moeten we bij onze voedselkeuze ook rekening houden met de ‘keuzetabel’. Daarin zijn producten weer ingedeeld in de categorieën: ‘bij voorkeur’, ‘middenweg’ en ‘bij uitzondering’. Voordat je het goed en wel begrepen hebt, heb je schreeuwende honger.
Goed gewicht, goede gezondheid
Eens even kijken hoe de piramide van de orthomoleculair diëtisten van Witteman en Van Dam dat aanpakt. In eerste opzicht lijkt de voedingspiramide beslist gebruiksvriendelijker. De voedingspiramide bevat twaalf lagen, met twaalf verschillende voedingsgroepen. Hoe hoger in de piramide, hoe minder je uit een voedingsgroep zou moeten eten. Op heldere wijze zijn aanbevolen hoeveelheden aangegeven. Wie eet volgens de voedingspiramide krijgt alle voedingsstoffen binnen die nodig zijn voor behoud van een goed gewicht en een goede gezondheid, stellen de makers.
Zijn de uitgangspunten van deze piramide anders? Niet echt; ook de orthomoleculair diëtisten baseren zich voor een groot deel op het voorwerk van de Gezondheidsraad. Maar ze maken wel andere keuzes dan het Voedingscentrum. Zo kijken ze anders naar light-producten, halvarine’s en producten met het ‘ik kies bewust’-logo. Hun voorkeur gaat uit naar pure, onbewerkte producten zoals roomboter, noten, groente en fruit.
“De adviezen voor gezonde voeding van het Voedingscentrum leveren geen volwaardige voeding. Ook wordt niet altijd de gezondste keus geadviseerd”, stelt Witteman. “De voedingspiramide is ontwikkeld om wél te voorzien in de benodigde voedingsstoffen en sluit aan bij de visie van de orthomoleculair diëtist met betrekking tot gezonde voeding.”
Rijk aan bouwstoffen
De voedingspiramide zorgt er niet alleen voor dat het duidelijk is te zien hoevéél je moet eten van bepaalde producten. Ook staat de piramide voor voeding vol bioactieve en andere gezondheidsbevorderende voedingstoffen. “Er is uitgegaan van het gebruik van een pure, natuurlijke, onbewerkte en bij voorkeur biologische voeding. Die is rijk aan bouwstoffen en arm aan onnodige toevoegingen zoals E-nummers.”
Voor de zekerheid adviseren ze ook nog een dagelijkse multi. “We weten allemaal dat je wel eens een dag hebt waarop je niet zo goed eet als je wel zou willen. Een multi kan gezonde voeding nooit vervangen, maar er wel voor zorgen dat je elke dag ruim voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt.”
Patricia Schutte van het Voedingscentrum houdt vast aan de Schijf van Vijf. “Het is een startpunt voor de voorlichting. Mensen hebben daarmee een richtlijn voor wat gezond is. Kennis en gedrag zijn echter twee verschillende dingen. Om mensen tot ander gedrag aan te zetten, hebben we ‘Het Nieuwe Eten’ ontwikkeld. Doel daarvan is in kleine stapjes gezonder te gaan eten. De keuzetabel kan daarbij helpen. Een voedingspiramide lijkt misschien niet zo ingewikkeld, maar ook daarbij is uitleg nodig.”
Tekst: Toine de Graaf