Melk is zo’n voedingsmiddel waarover de gemoederen soms hoog oplopen. Hoe is de situatie anno 2011: wordt koemelk weer goed voor elk? Of is het vooral bedoeld voor kalveren?

2001 – De Amerikaanse voedingsepidemioloog dr. Walter C. Willett van de Universiteit van Harvard (Boston) publiceert een bestseller, die in Nederland zal verschijnen als Drink en blijf slank & gezond! Hierin draait hij er niet omheen: te veel calcium kan schadelijk zijn. Bij mannen kan dit het risico van prostaatkanker vergroten en bij vrouwen dat van ovarium- ofwel eierstokkanker. Melk is de belangrijkste bron van calcium.

November 2010 – Het drinken van een glas melk per dag geeft een zes procent lagere kans op het optreden van hart- en vaatziekten. Met drie glazen loopt dit effect op tot achttien procent. Dit blijkt uit een analyse van wereldwijd onderzoek naar hart- en vaatziekten door wetenschappers van onder andere Wageningen Universiteit en de Universiteit van Harvard. 

Maart 2011 – De consumptie van melk is op een dieptepunt beland: de Nederlander drinkt maar zestig liter per jaar (ook toetjes zijn meegerekend!).

De berichten over melk gaan al jarenlang alle kanten op. De zuivelindustrie benadrukt uiteraard het goede nieuws, zoals het genoemde onderzoek naar hart- en vaatziekten. Aan de andere kant wijzen critici op de bezwaren die kleven aan de consumptie van melkproducten.

De critici zijn in Nederland vooral te vinden in kringen van natuurartsen en -diëtisten. Hun boodschap in kort bestek: melk is niet goed voor elk. Zij voeren verschillende argumenten aan voor deze stelling. Eén daarvan gaat over het moeilijk te verteren bestanddeel caseïne in melk, dat in de menselijke darm zou bijdragen aan een slechtere opname van voedingsstoffen.

Ook halen ze het verband aan met allergieën. Zo is melk de absolute koploper als het gaat om het uitlokken van voedselallergische reacties bij baby’s (maar die groeien er wel vaak over heen).

Toch is het een misverstand te denken dat natuurartsen en -diëtisten melkproducten in de ban hebben gedaan. Melk bevat belangrijke voedingsstoffen en wie het goed ‘bekomt’ kan er probleemloos van genieten. Overdaad kan echter schaden, zoals ook blijkt uit het boek van Willett. Binnen de natuurgeneeskunde bestaat wel een voorkeur voor zure/gefermenteerde melkproducten, zoals karnemelk, yoghurt, kwark en biogarde. De zure producten zijn een goede omgeving voor de melkzuurbacteriën in de darmen om zich te vermenigvuldigen en te binden.

Ook andere deskundigen, niet per se uit de hoek van de natuurgeneeskunde, zien het liefst dat we de halfvolle en zure melkvarianten kiezen. Reden: volle melkproducten (zoals volle melk, volvette kaas en roomboter) zijn de leverancier voor verzadigd vet.

Toch wijst diëtist en natuurvoedingsdeskundige Henny de Lint in haar boek De natuurlijke gezondheidswijzer op Amerikaans onderzoek waaruit blijkt dat mensen die royaal calcium gebruikten het minste lichaamsvet hadden. Zij geeft dan ook een ondubbelzinnig advies: laat zuivelproducten niet zomaar weg uit het menu. De Lint pleit voor gemiddeld drie zuivelconsumpties per dag (inclusief kaas). En wie echt helemaal geen zuivel eet, wordt aangeraden een calciumsupplement te nemen.

Voorkomt darmkanker

Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat melk gezond is. Het positieve effect op hart- en bloedvaten wordt, weliswaar met een slag om de arm, toegeschreven aan de bestanddelen calcium en kalium. Van deze mineralen is bekend dat ze een bloeddrukverlagend effect hebben.

Als het gaat om het kankerrisico, komt calcium niet alleen negatief in het nieuws zoals bij het verhoogde risico van prostaatkanker. Een analyse van meerdere onderzoeken heeft laten zien dat veel melk drinken het risico van darmkanker verlaagt. Een halve liter melk extra per dag betekent ongeveer 11 procent minder kans op darmkanker. Dit effect zou grotendeels of geheel zijn terug te voeren op het aanwezige calcium. Dit mineraal werkt mogelijk preventief doordat het galzuren en vrije vetzuren bindt.

Ook artsen in het complementaire (‘alternatieve’) veld zijn niet blind voor deze positieve effecten. Zo adviseert orthomoleculair arts-bioloog Engelbert Valstar extra calcium als preventief middel tegen darmkanker. Vooral aan mensen met een verhoogd risico op deze aandoening. Wel is zijn advies om onder de 2000 mg calcium per dag te blijven en tegelijk extra vitamine D te slikken, om niet ongewild het risico van prostaatkanker te verhogen.