Anticonceptie is gevaarlijk, meldden verschillende media afgelopen jaar. De bijwerkingen vormen een serieus risico voor onze gezondheid en er zijn zelfs vrouwen aan overleden. Moeten we massaal de pil en het spiraaltje aan de wilgen hangen? Gelukkig niet, maar het is wel goed om je bewust te zijn van de voors en tegens.
Er zijn mogelijkheden genoeg om te genieten van seks zonder zwanger te worden. Je kunt kiezen voor een anticonceptiepil (in verschillende soorten en samenstellingen), een ring in de vagina, een hormoonpleister, de prikpil, een hormoonstaafje, een spiraal, het pessarium, een condoom of sterilisatie. Ook periodieke onthouding (geen seks hebben op het moment dat je vruchtbaar bent) is een anticonceptiemethode, al is de kans dat je hierbij toch zwanger raakt behoorlijk groot (25 procent). De ernstige bijwerkingen die in de media worden beschreven, hebben vooral betrekking op anticonceptiemiddelen die een combinatie van de hormonen oestrogeen en progestageen bevatten. De anticonceptiepil, anticonceptiering en de anticonceptiepleister zijn zulke combinatiemiddelen. Ze geven een iets verhoogd risico op trombose. “Het komt gelukkig zelden voor dat een vrouw trombose krijgt door de pil”, zegt anticonceptie-expert Ineke van der Vlugt. “Maar je moet het ook niet onderschatten. Laat je daarom vooraf goed informeren en adviseren en lees altijd de bijsluiter voor je met een anticonceptiemiddel begint.”
Condooms zijn gezonder
Anticonceptiemiddelen met hormonen grijpen in op het lichaam, zegt Van der Vlugt: “De hormonen gaan een eisprong tegen of voorkomen dat een bevruchte eicel zich in de baarmoeder nestelt. Als je start met anticonceptie, moet het lichaam wennen aan die hormonen. Daardoor kunnen bijwerkingen optreden als pijnlijke borsten, hoofdpijn, stemmingswisselingen of misselijkheid.” In dat opzicht zijn condooms of een pessarium ‘gezonder’: ze hebben geen lichamelijke bijwerkingen. Het voordeel van hormonale middelen is dat je tijdens de daad niet aan je voorbehoedsmiddel hoeft te denken; je kunt zorgeloos doorvrijen. Ze zijn bovendien heel betrouwbaar. De bijwerkingen van hormonale anticonceptie verdwijnen meestal na drie maanden. Gebeurt dit niet, raadpleeg dan je huisarts en overweeg een ander middel of andere methode.
Persoonlijke risico’s
Maar welk hormonaal anticonceptiemiddel is nu het veiligst voor onze gezondheid? Dat is volgens Van der Vlugt vooral afhankelijk van iemands persoonlijke situatie, leefstijl en erfelijke factoren (zie kader). “Bij een leeftijd boven de 35, een ongezonde levenswijze en bepaalde aandoeningen is het niet raadzaam combinatiemiddelen te gebruiken”, vertelt Van der Vlugt. “Niet-hormonale anticonceptiemethoden (koperspiraal, condoom, pessarium) kunnen vaak wel. Ook middelen die alleen progestageen bevatten (minipil, hormoonstaafje, prikpil en hormoonspiraal) zijn meestal geen probleem. Weeg samen met de huisarts je persoonlijke risico’s af. Zo kun je een verantwoorde keuze maken voor een anticonceptiemiddel dat bij je past en veilig is. Als er tijdens je anticonceptiegebruik iets verandert in je leefstijl, levensfase of gezondheid, kan het verstandig zijn om je anticonceptiemethode te heroverwegen. Blijf daar dus altijd alert op.”
Risicofactoren
Combinatiemiddelen met oestrogeen en progestageen (anticonceptiepil, anticonceptiering, anticonceptiepleister) zijn niet voor iedereen geschikt. Verschillende risicofactoren kunnen de kans vergroten op een ernstige bijwerking als trombose, of bestaande aandoeningen verergeren. Gebruik liever geen combinatiemiddelen bij:
- een leeftijd boven de 35
- roken
- een ongezond gewicht (overgewicht of ondergewicht)
- hart- en vaatziekten
- een ooit doorgemaakt(e) herseninfarct, trombose, longembolie
- hartafwijkingen
- hoge bloeddruk
- hoofdpijn en migraine
- epilepsie
Anticonceptie betekent letterlijk: tegen bevruchting.
De meeste anticonceptiemiddelen (anticonceptiepil, nuvaring, spiraal, hormoonstaafje, enzovoort) beschermen niet tegen seksueel overdraagbare ziektes. Zeker bij nieuwe relaties luidt het advies dan ook om én een condoom én een anticonceptiemiddel te gebruiken.
Als je rookt, ouder bent dan 35 én de combinatiepil gebruikt, is het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk verhoogd.
De beruchte Diane-35-pil is oorspronkelijk een middel tegen acne en overbeharing. Vanwege de verhoogde risico’s op bijwerkingen wordt deze pil nu nadrukkelijk afgeraden als anticonceptiemiddel.
Bij vrouwen die geen anticonceptie gebruiken, is de kans op trombose 2 op 10.000. Bij vrouwen die de pil gebruiken, ligt die kans (afhankelijk van de soort en samenstelling) tussen de 5 en 12 op 10.000. Het absolute risico is dus erg laag. (rutgerswpf.nl)
Betrouwbaarheid
Geen enkel anticonceptiemiddel is honderd procent betrouwbaar. Het betrouwbaarst zijn methoden waarbij je zelf niets hoeft te doen: een spiraal, het hormoonstaafje, de prikpil en sterilisatie. De kans op zwangerschap ligt bij deze methoden tussen de 0,05 en 0,8 procent. Alle andere middelen blijken iets minder betrouwbaar, omdat je ze kunt vergeten of doordat ze verkeerd worden gebruikt. De kans dat je terwijl je de pil slikt toch zwanger raakt, is twee tot zes procent. Gebruik je condooms, dan ligt die kans op veertien procent. Bij periodieke onthouding is de kans op zwangerschap 25 procent. (www.nvog.nl)
Voors en tegens top 3
De pil
Voors
- Erg betrouwbaar, mits je de pil iedere dag op hetzelfde tijdstip inneemt
- Je cyclus is regelmatiger
- Je kunt zelf je menstruatie reguleren
- Menstruatieklachten nemen af
Tegens
- Je moet er iedere dag aan denken
- Niet betrouwbaar bij overgeven en diarree of tijdens een vastenkuur
- In de eerste maanden kunnen bijwerkingen optreden als hoofdpijn en pijnlijke borsten
- Er is een verhoogde kans op trombose en hart- en vaatziekten, vooral in combinatie met roken
Het condoom
Voors
- Geen fysieke invloed door hormonen
- Beschermt tegen zowel zwangerschap als geslachtsziekten, mits hij goed gebruikt wordt
- Blijft betrouwbaar bij overgeven en diarree
Tegens
- De vrijpartij moet onderbroken worden
- Sommige mannen en vrouwen zeggen ‘minder te voelen’
- Zorgvuldig en juist gebruik is erg belangrijk voor een optimale bescherming
De spiraal
Voors
- Beschermt vijf jaar of langer tegen zwangerschap
- Minder menstruatieklachten
- Je hoeft er niet dagelijks aan te denken
Tegens
- Moet vaginaal worden ingebracht door een huisarts of specialist
- Vooral in de eerste maanden kunnen plotseling tussentijdse bloedingen optreden
- Je kunt je menstruatie niet reguleren
Anticonceptie in de overgang
De stelregel is dat wanneer vrouwen een jaar lang niet meer hebben gemenstrueerd, ze geen anticonceptie meer hoeven te gebruiken. Veel vrouwen zijn na hun 55e sowieso niet meer vruchtbaar. Ben je de 50 gepasseerd en twijfel je over je vruchtbaarheid, dan adviseert de huisarts om geen pil meer te gebruiken. Een spiraal kan eventueel wel.
7 stappen voor een veilig gebruik
Vraag je af wat jij van je anticonceptie verwacht (heb je een kinderwens op korte termijn? Ben je een trouwe slikker? Wil je zorgeloos kunnen vrijen?).
- Ga na of er persoonlijke risicofactoren zijn (zie kader Risicofactoren).
- Laat je goed informeren en adviseren door de huisarts.
- Lees de bijsluiter.
- Wees alert op klachten of veranderingen tijdens het anticonceptiegebruik en stap desnoods over op een ander anticonceptiemiddel.
- Ga als je het niet vertrouwt altijd naar de huisarts.
- Leef gezond (rook niet, beweeg genoeg, zorg voor een gezond gewicht en weinig stress).
De methoden
- Anticonceptiepil. Bevat de hormonen oestrogeen en progestageen. Drie weken slikken, een week stoppen (of doorslikken en de stopweek overslaan).
- Anticonceptiering. Met oestrogeen en progestageen. Buigzame ring die je zelf inbrengt en vervolgens drie weken in de schede laat zitten.
- Anticonceptiepleister. Met oestrogeen en progestageen. Een keer per week op de huid plakken.
- Minipil. Met progestageen. Pil zonder stopweek.
- Prikpil. Met progestageen. Driemaandelijkse injectie (door een arts).
- Hormoonstaafje. Met progestageen. Wordt ingebracht in de bovenarm, net onder de huid. Beschermt drie jaar tegen zwangerschap.
- Hormoonspiraal. Met progestageen. Wordt in de baarmoeder ingebracht. Beschermt vijf jaar tegen zwangerschap.
- Koperspiraal. Zonder hormonen. Kan tien jaar in de baarmoeder blijven.
- Mannen- of vrouwencondoom. Beschermt tegen soa’s en zwangerschap tijdens de seks.
- Siliconenkapje/pessarium met zaaddodende pasta. Beschermt tijdens het vrijen tegen zwangerschap.
- Periodieke onthouding. Geen seks tijdens de vruchtbare periode.
- Sterilisatie man/vrouw. Via een operatie worden bij de man de zaadstrengen afgebonden en bij de vrouw de eileiders afgesloten. Beschermt definitief tegen zwangerschap.