Wie wil een poepdonatie?

 

Een infectie wordt meestal behandeld met antibiotica. Maar het wordt steeds duidelijker dat aan antibiotica heel veel nadelen kleven. Niet alleen kunnen we resistent worden voor antibiotica (Maasstad ziekenhuis!), een antibioticum doodt ook alle bacteriën in onze darm; ook de nuttige darmbacteriën gaan ten onder. En zonder deze bacteriën kunnen we niet overleven. 

Dat is de reden dat na een antibioticakuur de stoelgang sterk van slag is. Veel mensen krijgen bovendien ernstige, bloederige diarree, omdat diarreebacteriën (zoals de Clostridium difficile) kunnen toeslaan omdat onze eigen darmflora ze niet in toom kan houden. Om die diarreebacteriën te bestrijden, krijgt iemand vaak een nieuwe antibioticakuur. Dat leidt tot een verdere verstoring van de darmflora, enzovoort, enzovoort. De diarree kan steeds erger, en zelfs chronisch, worden . 

Aangezien we wéten dat goede darmbacteriën de oplossing zijn, was de vraag: waarom geven we die dan niet? Met dat idee zijn wetenschappers de laatste jaren aan het experimenteren. Zo werden in het AMC bij mensen die geïnfecteerd waren met de diarreebacterie (Clostridium difficile) eerst de darmen schoongespoeld. Vervolgens werd bij hen ontlasting van een gezond mens ingebracht. In een paar dagen was hun chronische diarree weg en er ontstonden ook geen nieuwe infecties.

 

“Bij een poepdonatie geef je de ontlasting van een gezond persoon aan iemand die ziek is”, legt Lisbeth Mathus-Vliegen uit. Volgens deze internist en maag-, darm en leverarts bij het AMC werd het idee om poep te doneren voor het eerst geopperd door artsen uit Scandinavië. Mathus: “Wij hadden een heel zieke patiënt met een clostridiuminfectie. Via een uitwisseling waren er collega’s uit Scandinavië bij ons op bezoek. Wij lieten hun die patiënt zien, waarop zij zich afvroegen waarom we hem geen ontlasting gaven. Daar hadden zij namelijk over gepubliceerd. Die publicatie hebben we opgezocht en toen zijn we dat ook gaan proberen. We hadden alleen niet beseft dat de logistiek eromheen zo ingewikkeld is. Darm schoonmaken, bedenken hoe je het er inkrijgt, de donor goed screenen op ziektes. Dat heeft ons wel wat hoofdbreken gekost.” 

 

Vanuit Scandinavië hoor je nu weinig. Als zij een patiënt krijgen met bijvoorbeeld de clostridiumbacterie, dan passen zij de poepdonatie gewoon toe. Zij hebben nooit onderzocht of het echt werkt. Mathus: “Wij vonden dat je het netjes moest uitzoeken. Dat betekent ook dat je het de ene patiënt wel gaat geven en de andere niet. In de studies krijgt de ene patiënt zijn eigen ontlasting terug en de andere krijgt de ontlasting van een gezond persoon. Daarmee kun je aantonen of het echt werkt of niet. De ontlasting wordt blind gegeven, de patiënt weet het niet en wij weten het niet.” 

In het AMC lopen nu drie studies over poepdonatie. De eerste is met mensen die erg ziek zijn door diarree door de clostridiumbacterie. De tweede studie wordt gedaan met mensen met het metaboolsyndroom; dat zijn de complicaties die mensen met overgewicht kunnen krijgen (diabetes, te hoge bloedvetten en een te hoge bloeddruk). De derde groep zijn jonge mensen met colitis ulcerosa. Mathus: “Zij hebben een ontsteking aan de dikke darm. We weten eigenlijk niet waarom jonge mensen dat hebben. Ook bij die ziekte lijken de bacteriën erg belangrijk te zijn.”

Poep is dus in beeld bij allerlei aandoeningen: van diabetes en darmziektes tot overgewicht. “We denken niet dat je hiermee obesitas kunt genezen, hoewel er wel mensen zijn die dat ook geloven”, zegt internist Mathus. “Wij zijn al heel blij als we de complicaties kunnen verminderen, zoals bloedsuiker en een te hoge bloeddruk en bloedvetten.”

 

Darmbacteriën zijn zo belangrijk dat we zonder niet kunnen overleven. Ongeveer één kilo van je totale gewicht komt door die bacteriën; het zijn er dan ook ongeveer honderdduizend miljard. Ieder persoon heeft zijn eigen samenstelling van bacteriën, die ongeveer vanaf je vierde jaar vaststaat. Mathus: “De mensen die een poepdonatie ondergaan, krijgen eerst een darmreinigingskuur. De kuur zorgt ervoor  dat er plek is voor nieuwe bacteriën. In je darm is er een wisselwerking tussen de darmbacteriën en onze gezondheid. Zo weten we dat bij mensen die op de intensive care liggen gemakkelijker stofjes of bacteriën door de darmwand heen kunnen. Het lichaam zet dan een enorm systeem in werking om dat tegen te gaan. Bij bijvoorbeeld colitis ulcerosa is dat systeem overactief geworden. En poepdonatie blijkt ervoor te zorgen dat de darmflora weer goed werkt.” 

 

De darm van de patiënt moet dus leeg zijn, dat gebeurt via een krachtig laxeermiddel. Maar dan? Hoe krijg je nou de poep van een donor in je darmen? Mathus: “Vroeger deden we dat via een scopie. Met een slang via de anus legden we de ontlasting in de overgang van de dunne naar de dikke darm. Maar dat is nogal ingrijpend. Dus later is bedacht dat we het ook via een slangetje via de mond konden geven. In Scandinavië deden ze dit al langer en zij gebruikten een sonde in de maag. Omdat het maagzuur alle darmbacteriën dood maakt, want daar is maagzuur voor, moest je echter ook de maagzuurproductie stilleggen. Dus zowel van boven als van onderen was nogal ingewikkeld. Dus doen we het nu via een sonde in de dunne darm. Dan heb je geen last van de maag, want die passeer je dan, en mensen boeren de ontlasting niet op. Dan doe je anders namelijk wel en dat is niet lekker. De sonde is een heel dun slangetje met een gps-systeem, waardoor we kunnen zien dat we in de dunne darm zitten. De ontlasting moet nu wel worden gehomogeniseerd en fijngemalen, omdat het anders niet door de sonde past.”

 

De poep van iemand anders in je lichaam krijgen, klinkt niet bijzonder fris. Je zou misschien verwachten dat mensen daar niet om staan te springen. Toch was het vrij eenvoudig om hiervoor mensen te vinden. Mathus: “Je moet begrijpen dat mensen die de clostridiumbacterie hebben, doodziek zijn en al van alles hebben geprobeerd. Als dan niets helpt, staan ze hier erg voor open. En bij jonge mensen met colitis ulcerosa is heftige medicatie het alternatief, dus die willen ook wel. Mensen met overgewicht hebben ook weinig mogelijkheden om behandeld te worden, of zij moeten kiezen voor een operatie. Dus deze drie groepen, die in feite toe zijn aan het meest ingrijpende alternatief, kiezen hier makkelijk voor.”

De donor is vaak een direct familielid, iemand waarmee de patiënt samenwoont. Die wordt eerst zorgvuldig onderzocht op ziektes zoals hepatitis A, B en C, hiv, parasieten, salmonella en wormeieren. Mathus: “We kunnen alleen controleren op ziektes die we kennen. Er zijn ongetwijfeld infecties die wij als medici nog niet hebben ontdekt. Daarom kiezen we voor het meest nabije familielid. Infecties die overdraagbaar zijn, heeft de patiënt dan namelijk al.”

 

Uit Amerikaans onderzoek bleek dat dunne muizen dik werden toen zij de ontlasting van dikke muizen kregen. Collega-internist Max Nieuwdorp van het AMC onderzocht of darmbacteriën ook een rol spelen bij overgewicht, en of dat samenhangt met het krijgen van suikerziekte, je vethuishouding en je eetpatroon. Uit het onderzoek bleek dat de suikerziekte voor een deel verdween als de mensen met overgewicht ontlasting kregen van jonge, dunne mannen. Daarnaast bleek ook dat ze een bacterie kregen die ze voorheen met de suikerziekte niet hadden. Dat kan betekenen dat die ene bacterie verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van diabetes type 2. 

Ook het tv-programma Labyrint onderzocht dat. Daarin vertelt internist Nieuwdorp dat er nu een studie loopt waarbij een specifieke groep bacteriën wordt gekweekt. Deze bacteriën zijn gevonden bij mensen die genezen zijn van diabetes. Deze bacteriën worden gegeven aan een nieuwe groep patiënten met diabetes. “Als dat werkt, kun je bij wijze van spreken dagelijks een drankje nemen met die bacterie erin. Dat zou een nieuwe behandeling voor suikerziekte kunnen zijn.”

 

Biedt poep dan de uitkomst en zijn er over een paar jaar alleen nog maar slanke mensen en mensen zonder darmproblemen? En hoef je dan geen insuline meer te spuiten, maar zal een drankje voldoende zijn? Mathus: “We denken niet dat je hiermee obesitas kunt genezen, alhoewel er wel mensen zijn die dat geloven. Wij zijn al heel blij als we de complicaties kunnen verbeteren. Dat de bloedsuiker beter wordt en dat een te hoge bloeddruk en bloedvetten naar beneden gaan.

De colitis-trial is net gestart. Van de obesitas-trial verwachten we over een halfjaar tot driekwart jaar de gegevens gepubliceerd te hebben. Als er uitkomt wat we denken, dan moet je onderzoeken of een eenmalige donatie voldoende is of dat je het moet herhalen in de toekomst, en om de hoeveel tijd je het moet herhalen. Dus dan moeten we een langdurige studie opzetten van ongeveer één à twee jaar. Dus voordat het echt als medicijn gezien kan worden, zijn we echt jaren verder.”