We weten allemaal wat gezond voor ons is, maar in de praktijk doen we er vaak niets mee. Hoe komt dat toch? Redacteur Linda de Waart (30) zocht het uit.
We gaan er voor! Minder snoepen, drie keer in de week sporten, minder tv-kijken en op tijd naar bed. Voor de zoveelste keer zitten mijn vriend Marc (31) en ik barstensvol oprechte, goede voornemens. Want nee, onze conditie is niet meer wat het geweest is. En de weegschaal telt er jaar na jaar een kilootje bij. We moeten er iets aan doen. Ja, dit keer lukt het ons echt…
Een paar weken later is ons pleidooi voor een gezondere leefstijl diep weggezakt. We zijn moe, hebben geen zin om te koken. De keus om naar de Italiaan te gaan is snel gemaakt. We stouwen ons vol met pasta’s en lekkere toetjes. Maar het geluksgevoel is van korte duur. De volgende dag voel ik me brak van een glaasje teveel en bij nadere inspectie blijk ik weer een kilo aangekomen. Ik baal. Waarom kan ik de verleiding niet gewoon weerstaan?
“Doen wat je gewend bent, is comfortabel. Dat leer je niet zo snel af”, reageert Karin de Galan, trainer en coach op het gebied van gedragsveranderingen. “Van goede voornemens zoals bewegen of afvallen zijn positieve gevolgen pas op lange termijn merkbaar. Van een lekker toetje voel je direct de bevrediging. Tijdens momenten van zwakte kies je eerder voor het snelle geluk.” Daarnaast is ons lichaam nog steeds ingesteld op oertijden waarin we op jacht moesten naar voedsel, volgens De Galan: “Honger zorgde er voor dat we gingen bewegen. Waarom zou je anders het risico nemen op een mammoet te gaan jagen? Omdat er schaarste was werden we ‘vanzelf’ beschermd tegen te veel eten. En zodra er eten was gíngen we ook eten. Die drijfveren zitten nog steeds in ons, alleen is het tekort aan eten veranderd in overvloed. En daar kan ons lichaam slecht mee omgaan. Het geeft geen signaal dat we te veel eten of dat we moeten bewegen. Pas wanneer mensen daadwerkelijk pijn van hun slechte gewoontes ervaren, motiveert dat ons gedrag aan te passen.”
Stap 1. Zoek de pijn
Pijn? Wat voor pijn? Een verstokte roker schrikt wanneer hij fysieke pijn in de longen krijgt. Dat zal een flinke stok achter de deur zijn om te stoppen. Maar Marc en ik voelen geen fysieke pijn van ons ongezonde gedrag. Het is meer psychisch. Een avond te laat naar bed, betekent een dag vol chagrijn. En een niet passende spijkerbroek? Dat doet zeer!
“Fysieke pijn werkt het best om van slechte gewoontes af te komen. Je wordt letterlijk met je neus op de feiten gedrukt”, zegt De Galan. “Ook pijn omdat het beeld in de spiegel je niet bevalt, kan dat teweegbrengen. Dat betekent alleen wel dat je jezelf steeds weer met die pijn moet confronteren. Pijn vormt op die manier een praktisch hulpmiddel om weerstand te kunnen bieden aan verleidingen. Hoe meer je tegen een kater opziet, hoe makkelijker het is ‘nee’ te zeggen tegen een extra glas wijn. Heb je goede voornemens, onderwerp jezelf dan eerst aan een zelfonderzoek. Ga na hoeveel last je hebt en hoe erg je dat vindt. Je kunt er ook achterkomen dat de pijn van een slechte gewoonte niet ernstig genoeg is. Het is je de moeite niet waard er iets aan te doen. Dat is prima, zolang je daar zelf achterstaat.”
Soms confronteren anderen je met pijn. Iemand die je al tien jaar niet hebt gezien roept: ‘Wat ben jij dik geworden!’ Dit kan evenzo een aansporing zijn iets aan je gedrag te willen veranderen. “Maar let op”, waarschuwt De Galan. “Word je continu gepest dan vervaagt je zelfvertrouwen. Je gelooft dat je niet in staat bent te veranderen en verzandt juist in slechte gewoontes. Te veel pijn werkt averechts. In dat geval is het zaak hulp te zoeken om uit die negatieve spiraal te komen. Uit onderzoek blijkt verder dat je omgeving invloed uitoefent op je gedrag. Zijn je vrienden allemaal te zwaar, dan voel jij je minder genoodzaakt iets aan je gewicht te doen.”
Stap 2. Stel doelen
Herkenbaar. In de weekenden hangen we liever met onze vrienden op de bank dan dat we met z’n allen een flinke fietstocht maken. We stellen het niet eens voor. Ze zien ons aankomen! “Besef dat je zelf iets aan je slechte gewoontes kunt doen. Dus niet anderen de schuld geven of in machteloosheid blijven steken”, reageert De Galan. “Door je pijn verlang je er naar je anders te gedragen. Uiteindelijk lukt het de knop om te zetten en neem je een wilsbesluit. Dat is de tweede stap. Houd in gedachten wat je anders wilt doen en stel realistische doelen. Tien procent van je lichaamsgewicht verliezen, levert al een enorme gezondheidswinst op. Kies vervolgens een praktische methode die bij je past om je doel te verwezenlijken. Volg bijvoorbeeld een cursus hardlopen of afvallen. Lukt het niet alleen, zoek dan een maatje, diëtist, personal trainer of coach. Zij kunnen je net dat zetje geven dat je nodig hebt.
Stap 3. Geniet van je successen
De derde stap is: succes. Niets is zo motiverend als merken dat je inspanningen effect hebben. Het versterkt het zelfvertrouwen en je wil om het anders te doen. Je komt in een successpiraal en dat stimuleert om door te zetten.”
Dat brengt me bij het volgende dilemma. Want Marc is een schat, maar doorzetten is niet echt zijn ding. Regelmatig gaat hij een frietje halen. Ik sla dit meestal af. Op het moment dat ik toegeef aan de vette hap, voel ik me schuldig. Hij heeft hier geen last van en geniet zichtbaar terwijl ik gezonde kost wegslik. “Klopt!”, reageert De Galan. “Uit onderzoek blijkt dat mannen successen in hun leven meestal aan zichzelf toeschrijven. Ze geven zichzelf gemakkelijk een schouderklop. Falen rekenen ze toe aan anderen. Vrouwen hebben dit precies andersom: gebeurt er iets goeds dan ligt dat aan anderen, gebeurt er iets slechts dan ligt dat aan henzelf. Op het moment dat Marc patat wil halen, geeft hij anderen de schuld. Hem treft geen blaam: ‘Het was druk op mijn werk, ik verdien dit.’ Linda voelt zich een slappeling als ze patat eet en doet het dus niet. Schuldgevoel blijkt functioneel. Het confronteert je met de pijn van je slechte gewoonte waardoor het lukt de verleiding te weerstaan. Alleen moet je er niet in doorslaan. Van een frietje op zijn tijd, ga je niet dood. En heb je lange tijd geen vette hap gehad, dan geniet je daar enorm van. Eten heeft daarnaast een sociale component. Op een feestje rauwkost eten, maakt niet gelukkig. Af en toe mag je best eens lekker toegeven aan vet en calorieën. Zoek daarin een balans.”
Stap 4. Blijf jezelf belonen
Al met al zijn we goed bezig. We weren ongezond voedsel en bewegen meer. Maar na een poosje vinden er stiekem toch herintredingen in onze keukenkastjes plaats van koekjes, chocolade en chips. “Wanneer het grootste succes behaald is, zakt de pijn weg en verval je weer in oude patronen”, waarschuwt De Galan. “Wil je deze keer echt volhouden, blijf je dan bewust van de pijn. Stel een norm en confronteer jezelf regelmatig op een positieve manier. Een voorbeeld: hang foto’s van jezelf van toen je dikker was naast foto’s van nu je slanker bent. En erg belangrijk: blijf jezelf belonen. Elke maand dat het je lukt op gewicht te blijven, geef je jezelf een cadeautje. Het maakt niet uit wat, als het maar als beloning voelt. Dat motiveert om op de goede weg te blijven.”