Diabetes is een van de meest voorkomende chronische ziekten. Bij diabetes maakt het lichaam niet genoeg insuline aan, of is ongevoelig geworden voor insuline. Het lichaam kan daardoor niet genoeg gebruik maken van glucose als energiebron.

Elke lichaamscel heeft glucose als energie nodig om te werken. Een spiercel kan door de glucose samentrekken en een zenuwcel een prikkel doorgeven.

Om die glucose op te nemen, heeft een lichaamscel insuline nodig. Deze wordt gemaakt door de alvleesklier. Als er geen insuline is, of te weinig, is er voor de cel geen brandstof beschikbaar. In dat geval is er spraken van diabetes.

Als de glucose niet wordt omgezet, ‘blijft’ die als het ware in het bloed. Hierdoor stijgt het bloedsuikergehalte. Dit is een hyperglykemie.

Het teveel aan glucose in het bloed wordt door de nieren uitgescheiden. Daarvoor is veel water (urine) nodig. Daarom heeft iemand met diabetes vaak dorst en moet veel plassen.

Omdat de lichaamscellen geen energie kunnen halen uit glucose, gaan zij over tot het verbranden van vet om in hun energiebehoefte te voorzien. Daarbij komen onder meer boterzuur en aceton vrij. Een ophoping van deze voornamelijk zure stoffen noemen we acidose (‘verzuring’), wat kan leiden tot braken en daardoor nog meer vochtverlies. In het ergste geval kan iemand hierdoor in coma raken.

Er zijn twee typen diabetes:

• Type I: Er is een ernstig tekort aan insuline, vaak als gevolg van het afsterven van de celgroepen in de alvleesklier (eilandjes van Langerhans) die onder meer het hormoon insuline produceren. Het is onbekend waarom dit gebeurt. Wie diabetes type 1 heeft moet zichzelf regelmatig insuline toedienen. Het wordt daarom ook wel insulineafhankelijke diabetes genoemd. 
• Type II: De alvleesklier produceert insuline, soms zelfs in grotere hoeveelheden dan normaal. Het lichaam is echter ongevoelig (resistent) voor de werking van insuline en er ontstaat een relatief tekort. Deze vorm van diabetes komt vaker voor bij mensen ouder dan dertig jaar en wordt ook wel niet-insulineafhankelijke diabetes genoemd.

De gevolgen van diabetes die niet wordt ontdekt zijn groot. Helaas zijn de symptomen niet altijd direct duidelijk. Ga daarom met de volgende symptomen altijd naar een huisarts:

• veel plassen
• extreem veel dorst
• grote vermoeidheid
• snel vermageren
• veel jeuk
• slecht genezende wondjes

Deskundigen verwachten de komende jaren een explosieve stijging van het aantal mensen met diabetes. Door ongezonde leef- en voedingsgewoonten komt de ziekte op steeds jongere leeftijd voor.

Diabetes is niet geschikt voor zelfmedicatie. Raadpleeg altijd een arts.

Glucosegehalte testen

Bepaling van de hoeveelheid glucose in het bloed is een belangrijk hulpmiddel om diabetes te ontdekken. Belangrijk is dat dit gedaan wordt op een nuchtere maag; acht uur voor de bloedafname mag niet worden gegeten. Normale waarden zijn (nuchter): 4,0 – 5,5 mmol/l.

Zelf doen tegen diabetes

Over het ontstaan van diabetes is nog lang niet alles bekend, zeker wat type I betreft. Van type II weten we dat een aantal factoren het risico op het ontstaan van diabetes verhoogt. Bijvoorbeeld als de ziekte in de familie voorkomt, door overgewicht en door weinig lichaamsbeweging. Een combinatie van deze factoren vergroot de kans op het krijgen van diabetes extra.

Wat we erfelijk meekrijgen, hebben we niet in de hand. Maar aan overgewicht en te weinig lichaamsbeweging kunnen we wel iets doen.

Zorg daarom te beginnen voor dagelijks bewegen en gezonde voeding. Door te bewegen verbetert de suikeropname en verbetert het vermogen van de spieren te kunnen wisselen tussen suiker- en vetverbranding.

Probeer niet te roken; roken is schadelijk voor de bloedvaten. De kans dat een stoppoging slaagt, is twee tot drie keer hoger als er een hulpmiddel wordt gebruikt zoals advies en ondersteuning van een arts of een coach.

Let tot slot op een goede lichaamshygiëne om infecties te voorkomen.

Voedingsadvies

Kies voor gevarieerde voeding die rijk is aan vitaminen en mineralen, zoals verse groente en fruit (bij voorkeur biologisch geteeld) en volkorenproducten, zilvervliesrijst en muesli.

Let goed op vezelrijke voeding; vezels reguleren het bloedglucose-gehalte gunstig. Vezels zijn niet alleen ‘hard’, zoals de harde vezels in volkoren granen. Ook belangrijk zijn in water oplosbare vezels (in groente, fruit, peulvruchten, haver).

Alcohol werkt bloedglucoseverlagend. Wie diabetes heeft moet daarom tijdens een glas alcohol ook iets eten.

Vermijd snel opneembare suikers, zoals glucose (druivensuiker) en gewone suiker.

Langzame koolhydraten

Wie kiest voor langzame verteerbare koolhydraten voorkomt hoge pieken en lage dalen in de bloedsuikerspiegel. Dit zorgt voor een gelijkmatige bloedsuikerspiegel. Probeer om die reden zo min mogelijk geraffineerde graanproducten te eten (witbrood, witte rijst en suiker). Geef de voorkeur aan voeding die de omzetting naar glucose vertraagt, bijvoorbeeld aardappelen, volkorenproducten, zilvervliesrijst en volkoren pasta.

Zelftest: taille-omvang

Meet met een meetlint de omtrek van de taille (ter hoogte van de navel). Dit is een eenvoudige, maar betrouwbare test die aangeeft of er een verhoogd risico is op het krijgen van diabetes.

• Voor mannen: een omtrek van 94 centimeter of meer geeft een verhoogd risico.
• Voor vrouwen: een omtrek van 80 centimeter of meer geeft een verhoogd risico.

Complicaties bij diabetes

Niet behandelde diabetes kan tot nare complicaties leiden, zoals schade aan bloedvaten (slechte bloedtoevoer en daardoor slechte wondgenezing), zenuwen (afwijkingen in het gevoel) en andere lichaamsdelen (hart- en herseninfarcten, dichtslibben van bloedvaten, verminderd gezichtsvermogen door schade aan bloedvaten in het oog). Een slechte wondgenezing en een verhoogde vatbaarheid voor infecties doen zich ook voor.

Het is daarom belangrijk dat de bloedsuikerspiegel goed in de gaten wordt gehouden en complicaties direct worden gemeld. Daarnaast kan de kans op schade zo klein mogelijk worden gehouden door goede wondverzorging en goede doorbloeding.